AKIM GÖZLEM İSTASYONLARI BULUNMAYAN NEHİRLERİN DSİ SENTETİK YÖNTEMİ KULLANILARAK TAŞKIN DEBİLERİNİN TAHMİNİ ESKİPAZAR ÇAYI ÖRNEĞİ (KARABÜK, TÜRKİYE)

Taşkın debi hesapları, çeşitli haritalar kullanılarak, seçilen bir mansap noktasına göre beslenme alanlarının (havza) bulunmasıyla başlayan bir süreç olup, nehir üzerindeki akım gözlem istasyonlarının verileri kullanılarak veya akım gözlem istasyonlarının bulunmaması durumunda yağış gözlem istasyonlarının verileri kullanılarak devam eden işlemlerden oluşmaktadır. Bu işlemler sonucunda 2, 5, 10, 50, 100 vb. yıllık yenilenme aralığına ait gelmesi muhtemel taşkın debileri hesaplanabilmekte ve bu veriler yardımıyla da taşkın yayılım alanları belirlenerek, gerekli mühendislik önlemleri alınabilmektedir. Bu çalışmada, yağış verileri kullanılarak üzerinde akım gözlem istasyonu bulunmayan Eskipazar Çayının gelmesi muhtemel taşkın debisi ve taşkın alanlarınnın saptanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, netcad programı yardımıyla 30x30 m çözünürlüklü Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı (METI) ve Birleşik Devletler Ulusal Havacılık ve Uzay İdaresi (NASA) tarafından ortaklaşa geliştirilen ASTER (Advanced Spaceborne Termal Emisyon ve Reflection Radiometer) GDEM (Küresel Sayısal Yükseklik Modeli) verileri kullanılarak gerekli düzeltme işlemleri yapılmış ve ana havza ve alt havzalar TauDEM algoritması kullanılarak coğrafi bilgi sistemi ortamında modellenmiştir. Buna göre havza alanı 630.85 km2 olarak hesaplanmıştır. Havzanın hem alan değeri ve hem de birim hidrografın yükselme süresi (Tp) 2 saatten fazla olduğu için DSİ Sentetik Yöntemine göre farklı yenilenme aralıklarında taşkın debileri hesaplanmıştır. Belirlenen yenilenme aralıklarındaki Q100 debi değerine göre taşkın yayılma alanları 1/1000 ölçekli paftalara göre tespit edilmiştir. Taşkın debi hesabı öncesi yağış analizlerinin gerçekleştirilebilmesi için en az 15 yıl kesintisiz veri toplamış meteroloji yağış istasyonlarının etki alanları, bölgenin topoğrafyası da dikkate alınarak Thiessen yöntemine göre hesaplanmıştır. Hesaplanan etki alanlarına göre Eskipazar(17641), Gerede(17642), Karabük(17078), Ovacık(1097) ve Çerkeş(17646) istasyonlarının bu havzaya etki ettiği gözlenmiştir. Bu istasyonların noktasal yağış verilerinin alansal dağılımları için 6 farklı olasılık hesap yöntemine göre yağış hesaplamaları gerçekleştirilmiştir. Her bir istasyon için en uygun Kolmogorov-Smirnov uygunluk testi ile olasılık dağılım modelleri saptanmıştır. Yağış analizleri sonrası DSİ Sentetik (Süperpozeli) yöntemine göre, havzanın hidrojeolojik özelliklerine bağlı olarak, ortalama Akış Eğri Numarası 76 kabul edilmiş ve havzanın 2 saatlik yağış için 100 yıllık dönüş aralığında gelmesi muhtemel taşkın debisi 20.37 m3/sn olarak hesaplanmıştır.